JAK NIE WYCHOWAĆ MATERIALISTY?

Współcześni rodzice mają dziś zupełnie inne wyzwania niż pokolenia sprzed lat. Nie musimy martwić się o jedzenie czy dach nad głową. Jednak w świecie naładowanym konsumpcjonizmem i hedonizmem trudniej niż kiedykolwiek nauczyć dziecko, że wartość człowieka nie tkwi w markowych ciuchach i nowym smartphonie.  

Tymczasem badania nie pozostawiają złudzeń – materializm szkodzi. Dzieci przywiązane do dóbr materialnych gorzej zarządzają pieniędzmi¹, mają niższą samoocenę², są bardziej egocentryczne³, mniej zadowolone z życia⁴ i częściej cierpią na depresję⁵.

Co zatem robić, by pieniądze były dla dziecka narzędziem, a nie celem życia?

1. Buduj poczucie własnej wartości

Ok 13. roku życia drastycznie spada samoocena dzieci⁵. A jest to jeden z najważniejszych predyktorów materializmu^6,7. Dziecko, które nie wierzy w swoją wartość, szuka jej w drogich gadżetach⁸. Twoją rolą jest dawać mu niepodważalne poczucie, że jest ważne, kochane i wystarczające. Unikaj także traktowania rzeczy jako substytutu miłości. Nadmiar prezentów może sugerować dziecku, że przedmiot = uczucie, co zwiększa jego poziom materializmu^9,10.

2. Daj przestrzeń do samodzielności

Materializm rośnie także u dzieci, które mają zewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli¹¹. Natomiast osoby, które czują wpływ na swoje życie, są hojniejsze¹², rzadziej wpadają w długi¹³ i częście traktują pieniądze wyłącznie jako narzędzie¹³. Dawaj zatem dziecku wybór, przestrzeń do podejmowania decyzji i mierzenia się z ich konsekwencjami. Doceniaj nie tylko jego sukcesy, ale także sam fakt, że spróbowało zmierzyć się z problemem.

3. Uwzględnij osobowość

Z racji cech osobowości, np. ekstrawersji czy impulsywności, niektóre dzieci są bardziej narażone na rozwój materializmu^14,15,16. Niestabilność emocjonalna czy silne reakcje na stres mogą sprzyjać traktowaniu dóbr jako sposobu na ukojenie napięcia^17,18. Dzieci o takich cechach tym bardziej potrzebują naszego wsparcia. Nie da się zmienić temperamentu, ale można kształtować charakter¹⁹ oraz uczyć dziecko, jak radzić sobie emocjami²⁰. Również tymi związanymi z pieniędzmi.

4. Rozmawiaj ciepło, ale konkretnie

Bądź rodzicem autorytatywnym, czyli jednocześnie wspierającym i wymagającym, serdecznym, ale stawiającym granice²¹. Tacy rodzice rzadziej wychowują materialistów^22,23,24. Tłumacz także, że pieniądze są ważne, ale nie najważniejsze. Ucz, dlaczego ludzi nie ocenia się po tym, co mają ale po tym, kim są. Jeśli dziecko ma rodzica-materialistę, najpewniej powieli jego wartości⁴. 

5. Pomóż oswoić lęki

Dorastanie to czas poszukiwania tożsamości i sensu życia. W takich momentach dzieci często uciekają się do pieniądzy jako substytutu bezpieczeństwa i kontroli^25,26. Nakłada się na to większa w tym czasie potrzeba przynależności do grupy. Pieniądze z kolei są swoistym lekiem przeciwbólowym na odrzucenie społeczne²⁷. Dlatego tak ważne są rozmowy o relacjach, przemijaniu i naszych wartościach. Są nieraz trudne, ale budują prawdziwą odporność psychiczną.

6. Ogranicz ekspozycję na reklamy i media

Dzieci wystawiane na dużą liczbę reklam częściej pragną drogich rzeczy i oceniają innych po ich majątku^28,29. Zmiany widoczne są już u przedszkolaków⁴. Reklamy nie tylko wzmacniają materializm, ale też konflikty rodzic–dziecko³⁰. Rozmawiaj ze swoją pociechą o manipulacjach marketingowych i ucz rozróżniania potrzeby od zachcianki. Filtruj treści i ogranicz czas spędzany przed ekranem. Wyidealizowany obraz rzeczywistości jest przecież obecny nie tylko w reklamach, ale także w mediach społecznościowych, grach na telefonie, filmikach na YT czy serialach TV. 

7. Angażuj we wspólnotę i dobroczynność

Nastawienie na relacje i wspólny cel zmniejsza poziom materializmu i chroni przed nadmiernym skupieniem na sobie³¹. Pomoc starszej sąsiadce, organizacja paczek dla potrzebujących lub udział w szkolnym wolontariacie pomagają wyjść dziecku poza obręb własnego „Ja”. Pomocne jest także doświadczanie wspólnoty rodzinnej, rówieśniczej lub religijnej. Daje ona dziecku poczucie sensu, przynależności i znaczenia. Dobroczynność oraz wspólnota budują tożsamość dziecka wokół wartości, a nie posiadania.

8. Wprowadź edukację finansową

Dobrze zaprojektowana edukacja finansowa wpływa nie tylko na umiejętność oszczędzania³², ale także na dokonywanie mądrzejszych decyzji finansowych^33,34 oraz na zdrowsze postawy wobec pieniędzy^14,35. Ucz dziecko, że za pieniędzmi stoją wybory, wysiłek i odpowiedzialność. Że są one narzędziem w drodze do celu, a nie celem samym w sobie. Dzięki temu, zamiast pocieszać się nimi, Twoje dziecko będzie podchodziło do nich „na chłodno”.

Dziecięcy materializm powinien być dla Ciebie ostrzeżeniem. Zanim wydasz kolejne złotówki na coś, co „wszyscy mają”, zatrzymaj się i zapytaj: czego tak naprawdę potrzebuje moje dziecko?  

Twojej obecności? Uznania? Odpowiedzi na pytania, których się boi zadać?  

Podnoś samoocenę dziecka. Rozmawiaj o Waszych wartościach, o relacjach i o przemijaniu. Bądź uważnym i zaangażowanym rodzicem. Pozwól podejmować ryzyko i mierzyć się z konsekwencjami. Zapewnij dzieku wpierającą wspólnotę oraz zaangażuj w dobroczynność. Kontroluj ilość i jakość kontaktu z ekranem. A także edukuj finansowo, uwzględniając osobowość dziecka.

Pamiętaj, że najlepszym prezentem, jaki możesz dać dziecku, aby w przyszłości było niezależne finansowo i umiało cieszyć się swoimi pieniędzmi, jest zdrowa relacja do pieniędzy. Bez niej, nawet najgrubsze miliony nie uczynią go szczęśliwym³⁶.